Fundacja Wolność od Religii

1% za 2020 rok / sprawozdanie z działalności za 2021 rok

W 2021 roku minęło 10 lat, od kiedy Fundacja Wolność od Religii rozpoczęła swoją działalność na rzecz realnego rozdziału kościoła od państwa w Polsce i walkę o prawo obywateli do samostanowienia w kwestii wiary oraz przeciwdziałanie dyskryminacji osób niewierzących. W kwietniu prowadziliśmy kampanię outdoorową Nie dajemy wiary. Dajemy wolność. W wybranych miastach Polski wynajęliśmy łącznie 124 nośniki cyfrowe mało i wielkopowierzchniowe oraz citylighty w 8 miastach w Polsce – Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku, Gdyni, Poznaniu, Lublinie i Tczewie. Koszt kampanii został sfinansowany w większości ze środków pozyskanych z 1% za 2019 rok, reszta jej budżetu pochodziła z darowizn od osób prywatnych. Uzupełnieniem działań w przestrzeni publicznej była kampania w mediach społecznościowych i szerzej – w internecie.

Fundacja przypomniała w swojej kampanii, że bez wolności światopoglądowej, wolność zapisana w polskiej Konstytucji nie jest realnie zagwarantowana. Wiara jest kwestią prywatną, indywidualną. Wiara jednych nie może decydować o losie innych, nawet jeśli ci pierwsi są u władzy.

Wiosenna kampania podsumowywała 10 lat naszej działalności. Od dekady zajmujemy się pomocą dla osób dyskryminowanych, jedną z takich osób jest wspierana długofalowo przez fundację Pani Grażyna Juszczyk – nauczycielka matematyki z Krapkowic szykanowana w miejscu pracy za zdjęcie krzyża w pokoju nauczycielskim, która wygrała ze swoim dawnym pracodawcą we wszystkich instancjach sądowych.

Co dzień podejmujemy działania w odpowiedzi na praktyki o charakterze wymuszania jednomyślności światopoglądowej, a szczególnie wrażliwym obszarem jest w Polsce szkolnictwo, gdzie nieustannie spotykamy się z szeregiem działań o znamionach wykluczenia, indoktrynacji i łamania wolności sumienia.

Ponadto uczestnicząc lub współorganizując doroczne Dni Świeckości i Dni Ateizmu budujemy wspólnotę osób, którzy reprezentują światopogląd świecki i ateistyczny.

Długoterminowe projekty pokazują, że najważniejsza jest praca, której „nie widać”. Rozmowy z osobami pokrzywdzonymi, interwencje w samorządach i szkołach, które łamią prawa obywateli, obywatelek, uczennic i uczniów, pomoc w przeprowadzeniu apostazji, czy świeckiego pogrzebu.

Liczba świadectw poniżania, przemocy symbolicznej czy wykluczania jest ogromna. Osoby w urzędach czy to publicznych czy kościelnych jeszcze podsycają społeczny ostracyzm. Sytuacje te nie dotyczą tylko przysłowiowych „małych miasteczek”, z roku na rok, przy obecnych rządach w Polsce przybywa pracy dla fundacji.

*

Większość przesyłanych do fundacji próśb o pomoc dotyczy problemów w szkołach i przedszkolach. Rozporządzenie MEN z 14 IV 1992 r. wprowadzające do szkół katechezę, stworzyło warunki do dyskryminacji, indoktrynacji i wymuszeń udziału w praktykach religijnych i katechezie, sankcjonuje m.in. możliwość modlitwy na wszystkich lekcjach w szkole, odwoływania lekcji z okazji wyjścia do kościoła (rekolekcje) czy stanowi katechetę członkiem Rady Pedagogicznej (ma wpływ na sytuację osób wypisujących się z katechezy, kształt uroczystości szkolnych etc.). Rozporządzenie stanowiło też bezpośrednio nierówności, wprowadzając religię do przedszkoli bez żadnej oferty dla osób, które nie życzą sobie katechizacji dzieci, wymagane minimum 7 uczniów prowadzi do nierówności w dostępie do lekcji religii mniejszościowych i etyki, co zmienił nieznacznie wyrok ETPC. Poprawił się nieco dostęp do etyki, ale utrzymują się systemowe nierówności, często katecheza jest wpisywana w plan automatycznie, a lekcje etyki uczniowie i rodzicie muszą wywalczyć. Niezapisanie się na religię łączy się z niedogodnościami jak „okienka”, oczekiwanie na zajęcia w późnych godzinach, szykanami. Nie wszystkie szkoły oferują etykę, w niektórych lekcje te prowadzi katecheta.

Problemem, który staramy się rozwiązywać jest niska kultura prawna i organizacyjna szkół oraz brak zrozumienia wobec potrzeb i praw rodziców i uczniów. Dyrektorzy i wychowawcy organizują nieraz lekcje religii czy rekolekcje nie znając lub łamiąc treści rozporządzenia, które te sprawy reguluje czy zapisów prawnych dotyczących neutralności religijnej i światopoglądowej instytucji i władz publicznych oraz odnoszących się do wolności sumienia. Zdarza się, że dyrektorzy, nauczyciele, czy przedstawiciele władz celowo łamią prawo, będąc przekonani, że łamanie wolności sumienia jest słuszne. W obydwu przypadkach potrzebne są interwencje oraz wsparcie dla pokrzywdzonych. Uczniowie i rodzicie nie wiedzą często na jakie akty prawne się powołać, jakich argumentów użyć i jak skutecznie rozmawiać i korespondować ze szkołą oraz jak skarżyć krzywdzące działania szkoły do organów nadzorczych, taka pomoc jest wysoko ceniona. Czasem w opresyjnej społeczności potrzebne są interwencje w imieniu osób, które potrzebują zachować anonimowość.

*

W marcu 2021, w czasie przyjęć do przedszkoli, a następnie do klas pierwszych szkół podstawowych i średnich, kluczowego z punktu widzenia wolności sumienia, zachowania bądź naruszeń praw rodzica i ucznia, przygotowaliśmy pakiet wsparcia zawierający ekspertyzę prawną oraz informacje dotyczące zasad organizacji zajęć z religii/etyki w przedszkolach i szkołach dla rodziców, którzy będą uczestniczyć w procedurach rekrutacyjnych. Kampania jest prowadzona pod nazwą „Rekrutacja bez presji”.

W ramach kampanii wysłaliśmy blisko 30 pism interwencyjnych, w których zwracaliśmy uwagę dyrektorów szkół na pytanie o udział w zajęciach religii lub/i etyki we wnioskach o przyjęcie do szkół. Z istoty rzeczy życzenie rodziców co do udziału w zajęciach religii lub/i etyki nie może być złożone przed zakończeniem kwalifikacji/rekrutacji dzieci do szkoły, a zatem z oczywistych względów nie może być zawarte we wniosku o przyjęcie dziecka do klasy pierwszej tj. kandydatki lub kandydata do szkoły, których dane osobowe są przetwarzane w procedurze rekrutacyjnej (cel przetwarzania danych osobowych).

*

We wrześniu kontynuowaliśmy naszą akcję oferując nieodpłatne egzemplarze zeszytów do etyki. Zachęcaliśmy nauczycieli przedmiotu do zgłaszania zapotrzebowania. Rozdaliśmy ponad 2 tys. zeszytów.