Fundacja Wolność od Religii

1% za 2022 – sprawozdanie z działalności za 2023 rok

Dziękujemy za przekazanie 1,5% podatku za 2022 rok na rzecz Fundacji Wolność od Religii. Środki te wpłynęły na konto fundacji w połowie 2023 roku i postanowiliśmy przeznaczyć je w głównej części (300 tys. zł) na ogólnopolską billboardową kampanię społeczną (kwiecień 2024). Plakaty z naszymi grafikami pojawią się w prawie 100 lokalizacjach w Polsce, w blisko 30 miastach.

Będzie to nasza dziesiąta kampania billboardowa i jednocześnie druga odsłona kampanii „Szkoła to nie kościół”. Jesteśmy przekonani o absolutnej wyjątkowości czasu, w którym się ona odbędzie. W ubiegłorocznej kampanii wyborczej pojawiły się zapowiedzi zmian we wprowadzającym religię do szkół rozporządzeniu ministra edukacji z 1992 r. Obecna ministra edukacji reprezentuje Koalicję Obywatelską, będącą głównym partnerem koalicji 15 października. KO złożyła obietnice wyborcze dotyczące m.in. wyłączenia oceny z religii ze świadectwa szkolnego oraz umieszczenia religii wyłącznie na pierwszych i ostatnich godzinach. Naszym postulatem jest tu rozszerzenie planowanych zmian co najmniej o wyprowadzenie rekolekcji ze szkół i zagwarantowanie świeckiej oprawy uroczystości szkolnych.

Wydaje się, że realizacja bardzo ważnej obietnicy - zniesienia okienek dla uczniów nieuczęszczających na religię jest zagrożona, a ministerstwo edukacji przyjmuje łagodny kurs wobec religijnej indoktrynacji i dyskryminacji w szkołach. W dodatku pozostałe partie koalicyjne czyli Trzecia Droga Polska 2050 - Polskie Stronnictwo Ludowe mają niechętny stosunek do proponowanych zmian.

Politycy, którzy rozumieją konieczność zmiany, potrzebują usłyszeć nasz głos poparcia. Decydenci, którzy nie szanują wolności sumienia, muszą usłyszeć nasze głośne: „Ani kroku dalej, zaszliście za daleko i musicie naprawić wyrządzone szkody!”

Jesteśmy bezpośrednio po ośmiu latach politycznego mroku, kiedy to Rzecznik Praw Dziecka i część kuratorów oświaty zamiast praw dzieci i rodziców reprezentowali interesy i ideologię Kościoła katolickiego. Mamy dość i nie chcemy dłużej czekać na zmiany! Nie wyobrażamy sobie, by politycy zrezygnowali z podstawowych obietnic, jak przywrócenie oddzielnego świadectwa z religii, nie wliczanie tego przedmiotu do średniej czy brak spowodowanych katechizacją „okienek” w planie lekcji.

Władysław Kosiniak-Kamysz chce pozostawić kwestię religii w szkole bez żadnych zmian ustawowych. Marszałek Szymon Hołownia proponuje pozostawienie decyzji o ilości godzin religii czy organizowaniu na terenie szkół uroczystości religijnych społecznościom lokalnym (a faktycznie zapewne dyrektorom szkół). Uważamy, że utrwaliłoby to mechanizmy indoktrynacji i dyskryminacji oraz będzie prowadziło do zaostrzania się konfliktów pomiędzy rodzicami katolikami a rodzicami należącymi do innych wyznań lub bezwyznaniowymi oraz na linii rodzice - dyrektor szkoły czy rodzice – nauczyciele. W sytuacji niesprzyjającego nastawienia kadry pedagogicznej czy konfliktu pokrzywdzeni rodzice de facto pozostaną bez żadnego wsparcia ze strony państwa. Jest to tym bardziej niepokojące, że mówi się również o likwidacji kuratoriów, które z różnym skutkiem, ale jednak pełniły rolę kontrolną także w obszarze praw człowieka i wolności uczniów.

Odnosimy wrażenie, że osoby pełniące obecnie, po zmianie władzy obowiązki kuratorów oświaty przyjęły strategię odsyłania nas z powrotem do dyrektorów szkół i rad rodziców z każdym naruszeniem prawa i godności na tle wyznaniowym, które im zgłaszamy. Przykładem tego typu postępowania z ostatnich dni jest interwencja w Szkole Podstawowej nr 3 w Radomiu, która w programie wychowawczo-profilaktycznym wskazała jako cel pracy z uczniami wspomaganie w rozwoju, tak, aby każdy z nich „osiągnął pełną dojrzałość w sferze (…) duchowej – ukierunkowanej na wspomaganie uczniów w budowaniu własnej, lecz właściwej, hierarchii wartości-opartej na obiektywnej hierarchii, w której najwyżej znajduje się Byt Absolutny, a następnie wartości religijne, uniwersalne, moralne, instrumentalne, przez które wychowanek będzie zdążał ku pełni człowieczeństwa”. Kuratorium Oświaty w Warszawie, Delegatura w Radomiu oświadczyło, że nie może ingerować w kompetencje organów szkoły (sic!). W dniu 5.02.2024 r. ponownie wysłaliśmy wniosek o interwencję i kontrolę doraźną. Zwróciliśmy uwagę, iż trudno zgodzić się ze stanowiskiem kuratorium, mając na uwadze art. 55 ust. 2 pkt 5 (nadzorowi podlega przestrzeganie praw ucznia) oraz 56 ust. 1. Prawa oświatowego: „Jeżeli szkoła lub placówka albo organ prowadzący prowadzi działalność z naruszeniem przepisów niniejszej ustawy lub ustawy o systemie oświaty albo rozporządzeń wydanych na ich podstawie, organ sprawujący nadzór pedagogiczny może polecić, w drodze decyzji, usunięcie uchybień w wyznaczonym terminie, z zastrzeżeniem ust. 7”. Będziemy kontynuować tę korespondencję, oczekując od kuratorium właściwej reakcji. Monitorujemy również kwestię konkursów na stanowiska kuratorów oraz kurs, który przyjmują kuratoria po zmianie władzy w Polsce, w wypadku bierności właściwych kuratorów będziemy interweniować u wojewodów oraz rozważymy składanie skarg na bezczynność kuratoriów.

Czas już skończyć z dorocznym proszeniem dyrektorów szkół o taką zmianę planu zajęć, aby uczniowie niekatoliccy nie musieli bezproduktywnie spędzać w szkole dodatkowych dwóch godzin lekcyjnych, nie mieli „okienek” z powodu nieuczęszczania na katechezę. Czas zakończyć spory prowadzone podczas obrad zebrań szkolnych, rad rodziców czy rad pedagogicznych, w których osoby niekatolickie muszą podejmować się trudu przekonania innych grup (w tym pozostających w charakterze większości), że demokracja to nie dyktatura większości ani nie dyktatura uprzywilejowanych wyznawców, ale system, gdzie prawo i praktyka chroni wszystkich obywateli, a organizowanie np. klasowej wigilii połączonej z opłatkiem i kolędą „Bóg się rodzi” narusza wolność wyznania niewierzących i neutralność instytucji. Nie powinno być rolą rodzica niekatolickiego śledzenie z uwagą publikowanego przez dyrekcję planu wydarzeń na dany rok szkolny i odwoływanie się na piśmie wobec organizowania przez szkołę wydarzeń typu Dni Papieskie, Bal Wszystkich Świętych, „rekolekcje szkolne”, msza z okazji rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, wizyta biskupa czy jasełka.

Proponujemy wyprowadzenie rekolekcji ze szkół. Przepis rozporządzenia dotyczącego lekcji religii, który przyznaje uczniom uczęszczającym na katechezę zwolnienie na udział w trzydniowych rekolekcjach znacznie wykracza poza zobowiązania zawarte w konkordacie i prawie oświatowym. Rzecznik Praw Obywatelskich, obecny minister sprawiedliwości, prof. Adam Bodnar, zwracał uwagę, że określenie „rekolekcje wielkopostne” użyte w rozporządzeniu ma charakter kanoniczny, a nie publicznoprawny. W praktyce zapis rozporządzenia dotyczący rekolekcji odwołuje lekcje w całej szkole i jest narzędziem wywierania presji na udział w praktykach religijnych. Przecież osoby zainteresowane udziałem w rekolekcjach mogą raz czy dwa razy w roku stawić się w kościele w czasie wolnym od lekcji i nie ma potrzeby dezorganizowania pracy szkoły, w tym angażowania nauczycieli (również nauczycieli niewierzących czy innych niż katolickie wyznań) do opieki nad uczniami w kościele czy w drodze do/z kościoła. W grudniu 2023 r. apelowaliśmy w tej sprawie do ministry Barbary Nowackiej wysyłając list pod nazwą „O naprawie edukacji”. List jest dostępny na naszej stronie www.

Codzienna działalność Fundacji

Projekt Równość w Szkole

Kontynuujemy działalność w ramach projektu Równość w Szkole – działania na rzecz praw osób bezwyznaniowych. Projekt prowadzimy od 2014 roku, obejmuje on m.in. poradnictwo i wsparcie prawne dla osób doświadczających naruszeń wolności sumienia, indoktrynacji i wymuszania praktyk religijnych w szkołach, przeciwdziałanie dyskryminacji. Udzieliliśmy ponad 250 porad telefonicznych, przeprowadziliśmy ponad 800 rozmów przez e-mail oraz w wiadomościach otrzymywanych na Facebooku i Instagramie, jak również wysłaliśmy pisma o charakterze interwencyjnym do ponad 80 placówek edukacyjnych.

Większość interwencji dotyczyła, jak co roku, wymuszania na rodzicach oświadczeń negatywnych w sprawie udziału w zajęciach religii, ale również absurdalnych zapisów w statutach szkół i dokumentach szkolnych oraz organizowania uroczystości religijnych przez szkoły i na ich terenie.

W ramach projektu wydrukowaliśmy i rozesłaliśmy, jak co roku, nieodpłatne egzemplarze zeszytów do etyki. W odpowiedzi na zapotrzebowanie zgłoszone z kilkudziesięciu placówek oświatowych w Polsce wysłaliśmy 3 tys. zeszytów oraz 500 egzemplarzy wydanej przez fundację książki „Czy można przekonań olbrzymów” autorstwa Gab Heller, będącej m.in. pomocą dydaktyczną dla nauczycieli etyki.

Dni Ateizmu 2023

Na przełomie marca i kwietnia 2023 r. wspólnie z Fundacją im. Kazimierza Łyszczyńskiego oraz Fundacją Teraz Nauka zorganizowaliśmy w Warszawie Dni Ateizmu 2023, w tym konferencję pod nazwą „Nauka – nie urojenia” z zaproszonym Richardem Dawkinsem w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Gościliśmy 45 panelistów w tym m.in. prof. Pawła Golika (Uniwersytet Warszawski), prof. Jana Hartmana (Uniwersytet Jagielloński), Dan’a Barkera (Fundacja Wolność od Religii USA), Maryam Namazie (Rada b. Muzułmanów i One Law for All WB) i Magnus’a Timmerby (Humanisten, Szwecja).

Bezpłatna infolinia i wsparcie prawne (art. 196 kk, apostazja)

W sierpniu 2023 r. uruchomiliśmy bezpłatną infolinię dla osób podejrzanych lub oskarżonych w sprawach o obrazę uczuć religijnych, kiedy korzystali z wolności słowa lub z wolności ekspresji artystycznej. Mecenas Marcin Pawelec-Jakowiecki, adwokat współpracujący z Fundacją Wolność od Religii udziela poradnictwa prawnego oraz reprezentuje fundację i oskarżonych w postępowaniach karnych w tym szczególnym zakresie spraw. Chodzi tu nie tylko o słynną już "obrazę uczuć religijnych", lecz także o przestępstwa związane z wolnością sumienia i wyznania, choćby „złośliwe przeszkadzanie w wykonywaniu aktu religijnego”, a także dyskryminację z powodu bezwyznaniowości.

Fundacja odniosła już pierwsze sukcesy w sądzie. Przy udziale jej przedstawiciela, Sąd Rejonowy w Częstochowie umorzył w dniu 24 stycznia 2024 r. postępowanie karne prowadzone przeciwko dwóm osobom, które prezentowały na Marszu Równości w Częstochowie wizerunek Czarnej Madonny z tęczową aureolą i spotkały się z zarzutem obrazy uczuć religijnych. W tej sprawie przygotowana została opinia przyjaciela sądu, w której wskazano na podstawy faktyczne i prawne zasadności umorzenia postępowania, wobec braku znamion przestępstwa.

Jesteśmy przekonani, że w Polsce potrzebny jest podmiot, który będzie udzielał profesjonalnej pomocy prawnej osobom, którym stawia się bezzasadne zarzuty, powiązane ze sferą wolności sumienia i wyznania, w szczególności w sferze debaty publicznej, wolności zgromadzeń lub w kontekście twórczości artystycznej. W ostatnich latach rządu PiS obserwowaliśmy wzrost postępowań z art. 196. kodeksu karnego. W roku 2020 wszczęto aż 130 postępowań w sprawach o to przestępstwo, podczas gdy jeszcze kilka lat wcześniej blisko trzy razy mniej. Wzrost liczby spraw z artykułu 196 kk. nie wynikał naszym zdaniem z faktu, że katolicy byli „atakowani” częściej niż wcześniej, ale z faktu, iż policja czy prokuratura częściej wszczynały tego typu postępowania, politycy zaś wykorzystywali przepisy kodeksu karnego jako instrument polaryzacji społeczeństwa i budulec własnej popularności. Osoby zgłaszające obrazę uczuć religijnych mają wsparcie organizacji, takich jak Ordo Iuris lub Fidei Defensor. Organizacje te także samodzielnie starają się inicjować postępowania karne, próbując doprowadzić do procesów sądowych. Chcemy stać się przeciwwagą dla takich działań.

Infolinia dotyczy również kwestii związanych z apostazją i problemów z dostępem do usługi wystąpienia z kościoła. Fundacja przygotowała i opublikowała opinie prawne w przypadku gdy np. proboszcz żąda wpisania adresu zamieszkania lub dopisania do aktu apostazji różnego rodzaju dodatkowych oświadczeń.

Świeckie państwo – interwencje i poradnictwo

W ramach stałego poradnictwa i interwencji m.in. w grudniu 2023 r. wysłaliśmy pismo do Rektora-Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie, gdyż w dniu 28 listopada 2023 r., w ramach uroczystości obchodów Dnia Podchorążego, wszystkim studentom-żołnierzom wydano rozkaz udziału w mszy rzymskokatolickiej, która odbyła się przed oficjalnymi obchodami. Studentom przekazano, że rozkaz przebywania na uroczystościach dotyczy wyłącznie „stania na placu” na którym odbywała się msza, a nie udziału w mszy. W opinii fundacji zmuszanie żołnierza do uczestnictwa w uroczystościach lub czynnościach religijnych jest sprzeczne z przepisami konstytucji. W dniu 9 stycznia 2024 r. wpłynęła odpowiedź Komendanta, że wszystko odbywało się zgodnie z Regulaminem Musztry. Ceremoniał Wojskowy obejmuje obowiązek uczestnictwa w uroczystościach patriotyczno-religijnych, żołnierze „nie są jednak zmuszani do CZYNNEGO uczestnictwa w mszy”. Kontynuujemy interwencję w tej sprawie domagając się uwzględnienia faktu, że regulaminy są aktami prawnymi niższego rzędu aniżeli konstytucja, a ta gwarantuje każdemu obywatelowi, również żołnierzom, że nie będą mieli obowiązku uczestniczyć w ŻADNYCH UROCZYSTOŚCIACH RELIGIJNYCH.

Nowości w planach na 2024 rok

W bieżącym roku chcemy rozpocząć projekt dotyczący eutanazji, planujemy uruchomić stronę internetową eutanazja.info. Stoimy na stanowisku, że życie człowieka jest prawem, a nie obowiązkiem i chcemy wywierać presję na rządzących, tak aby w następstwie Polska ratyfikowała "Konwencję o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w dziedzinie zastosowania biologii i medycyny" i uregulowała prawo do samobójstwa wspomaganego i eutanazji.